Чаму мова? Чаму тарашкевіца?

Апублікавана 2 красавіка 2015, 19:28 у BelMetal

BelMetal.org ад свайго пачатку быў цалкам беларускамоўным. Ім і застаецца.



Між дзьвюх моваў сучаснай Беларусі мы абралі нацыянальную, насуперак той, другой, што ёсьць асноўнай гутарковай і распаўсюджанай, на якой большасьць з нас была выхаваная і ўзгадаваная. Чаму? Проста таму, што мы можам. І хочам. Таму што нам падабаецца карыстацца беларускай, адкрываючы яе нанова ў дачыненьні да культуры, разгорнутай вакол цяжкой музыкі. Гэта цікава і гэта годна. І таксама гэта плённа. Плённа, нягледзячы на ўсе магчымыя адмоўныя рысы такой прынцыповай пазіцыі. Але гэта наш фармат, нашае вырашэньне. Няхай іншыя выносяць іншыя вырашэньні на сваю карысьць.

Сучасная беларуская мова — бы Няміга, што сёньня існуе, але цячэ ў трубах і ўпадае ў больш буйную раку. І чым болей такіх Белметалаў, тым меней верагоднасьць гэтай рачулкі перасохнуць назаўсёды.

ПРАВАПІС

Выкарыстаньне тарашкевіцкага правапісу – вымушаны захад. Навязаныя ў 1930-я гг. наркамаўскія нормы мелі мэтай набліжэньне моваў саюзных рэспублік да «вялікай рускай». Спачатку ў зьнешнім выглядзе, потым і лексічна. Невядома, ці быў разьлік на такі плён, але сёньня хіба знойдзеш чалавека, які на базе сьціплага школьнага курсу правільна вымавіць дадзенае правіламі «снег» і «не быў» ([сьнег], [нябыў]).

Ня дзіўна, што нам самім далёка не заўсёды падабаецца наяўнасьць кучы невымаўляльных сімвалаў — мяккіх знакаў: «бесьсьмяротны», «зьвядзеньне»...

Фанэтыку беларускай мовы цудоўна адлюстроўвае нашая ўласная крутая лацінка. Маглі б пісаць ёю, але доўгія гады кірыліцы павярнулі нас туды, дзе ўжо моладзь цураецца афіцыйна ўведзенага правапісу ў метро, ня ведае яго і не разумее, лічыць ледзь ня зьдзекам і заклікае не выдурацца і карыстацца стандартнай transliteratsiyay.



А тым часам мы параўноўваем žyćcio і zhytstsyo і арыентуемся па Google Maps, складзенаму для нашых геаграфічных прастораў з выкарыстаньнем міжнародна зацьверджанай беларускай лацінкі.

Але ж калі мы ўжо безальтэрнатыўна зьвязаныя зь кірыліцай, то няхай гэтыя літары будуць сродкам найлепшай перадачы існага гучаньня мовы. Таму мы базуемся на правапісе, некалі распрацаваным Браніславам Тарашкевічам. Плыняў захаваньня чысьціні мовы шмат, мы прытрымліваемся найболей нейтральнага варыянту. Аб гэтым можна будзе пагутарыць асобна, пытайцеся. Калі ж ставіць пытаньне практычнага сэнсу нашага правапісу, адкажам наступным чынам.

У артыкуле аднаго навукоўца-філолага быў дакладна сфармуляваны той самы вядомы тэзіс: «Тарашкевіцкі правапіс і лексіка — спробы калабарацыянтаў зрабіць сваю мову як мага болей адрознай ад расейскай, наблізіць ва ўгоду сваіх фундатараў да польскай». «Старажытнаруская мова была багатая на цьвёрдыя знакі, яны сышлі за непатрэбнасьцю ў ходзе разьвіцьця. Чаму ж гэтыя беларускія апазіцыянеры так б'юцца над вяртаньнем сваіх архаічных мяккіх знакаў?»

Спадарства, дык калі разглядаць правапіс як сродак перадачы вуснай мовы, то въ русскомъ языке твёрдый знакъ стал ненуженъ для правильного произношения, у нашых жа рэаліях — мяккі проста неабходны.

Тое ж і да другой фундаментальнай уласьцівасьці — яканьня ў пераднаціскным складзе. Аматары «несупыннага развіцця мовы ва ўсталяваных з гістарычным ходам нормах» няхай думаюць што хочуць, але вушы рэжа, калі да нас прыязджае расейскі калектыў і, намагаючыся зрабіць прыемнае публіцы, сьпявае па-беларуску, як і напісана, "… забыць цябе НЕ МАЮ сілы".

Дык вось наш родны чытач на базе школьнага курсу ня вельмі пераўзыходзіць замежнага госьця дасьведчанасьцю ў нацыянальнай мове. Такім чынам у нас тут большасьць — замежныя госьці ад самага нараджэньня. Тут і палягае праблема. І вы бачыце нас, гуртоўку нездаровых людзей, што ўзяліся пісаць пра адмарожаных сальных пэтласаў і іх пачварную музыку. Яшчэ і пісаць на нікому не патрэбнай калгаснай мове. Яшчэ і ўстаўляючы гэтыя «ь» і «я» і абзываючы карту «мапай»…

Аднак назіраем трэнд беларусізацыі. У рэкламе, напрыклад. Сёньняшнія заўзятары «правильного языка» заўтра будуць рабіць рэбрэндынг зь пераходам на мову нацыянальную, кіруючыся камерцыйнымі перспектывамі. І робяць. А мапай карту назвалі ўжо нават па БТ.

… А BelMetal тымчасова будзе далей працягваць сваю справу і пазіраць на ўсё гэта з усьмешкай «а мы рабілі так, пакуль яно яшчэ ня стала мэйнстрымам =)»