Музычныя зоркі маленькага гораду

Апублікавана 12 верасьня 2014, 11:07 у Цікавае

Можна сказаць, у пэўных момантах жыцьця мне пашчасьціла. Напрыклад, у плане музычнага разьвіцьця. Нягледзячы на тое, што юнацтва я правяла ў невялікім правінцыяльным горадзе, дзе складана было здабываць касеты, кружэлкі і спецыяльную музычную літаратуру, больш-менш цікавыя тэматычныя канцэрты праводзіліся гады ў рады, а за касухі і драныя нагавіцы мяне й маіх валасатых сяброў “прыстойныя дарослыя людзі” ганялі сцанымі анучамі, рознага фармату і стылю якасная бесьсьмяротная музыка вельмі рана ўвайшла ў маё жыцьцё і захапіла назаўжды розум і сэрца, прадвызначыўшы шмат у чым далейшую маю ўсебаковую эвалюцыю. Гэтую музыку я з малых гадоў зьбірала па крупіцах, цягнула адусюль, адкуль можна было, убірала як губка і захоплена заслухвалася, калі знаходзіла штосьці ня проста цудоўнае, а яшчэ й вельмі блізкае тагачаснаму душэўнаму стану – музыка, пра якую можна было сказаць “гэта маё”.

Натуральна, пашырэньню маіх музычных гарызонтаў у значнай ступені паспрыяла маё атачэньне. Старэйшыя сябры знаёмілі мяне з творчасьцю знакамітых і малавядомых метал-гуртоў рознага калібру і году вытрымкі, грандыёзнымі класічнымі кампазітарамі. Часам я сустракалася з музыкай, ад велічы якой проста ногі падкашваліся і галава ішла кругам. Да таго ж, некаторыя хлапцы выдатна гралі самі, настолькі крута, што да сёньняшніх дзён шматлікія гітарысты на канцэртах сталічных пляцовак падаюцца мне ў параўнаньні адкрытым аматарствам. Я была маленькая, шчасьлівая і вельмі ганарылася выпадковымі знаёмствамі з таленавітымі людзьмі, успаміны аб якіх і натхнілі мяне дажджлівым восеньскім вечарам на гэты шчыры аповед.

Максім Навасельскі: «Насамрэч я ніколі не вырашаў граць на гітары прафесійна – я проста граў, як умеў».

…Максім Навасельскі быў выбітным. Значна старэйшы за мяне, на час нашага знаёмства ён ужо быў амаль прафесіянальным музыкам. Ён вучыўся ў Гарадзенскім музычным вучылішчы па класу класічнай гітары, куды здолеў паступіць, апантаны мэтай, пасьля толькі году падрыхтоўкі і плённага граньня. Максім захапляўся даволі рознапланавай музыкай, але душа яго ляжала да Led Zeppelin, Pink Floyd, King Crimson і, што асабліва цудоўна, творчасьці вялікіх класічных кампазітараў. Хутка ён настолькі ж віртуозна, як акустыкай, авалодаў і электрагітарай. Падчас навучаньня Максім часьцяком браў удзел у разнастайных музычных конкурсах і фестывалях у Беларусі і па-за яе межамі і заўсёды займаў высокія прызавыя месцы. Сам Макс саромеецца распавядаць аб сваіх посьпехах, кажа, што ў далейшым гэта проста больш дапамагло ў плане прывыканьня да сцэны і ня лічыць свой музычны ўзровень такім ужо віртуозным і вартым высокай ацэнкі.

Максім сьцьвярджае, што насамрэч ніколі не вырашаў граць на гітары прафесійна – ён проста граў, як умеў. Аднак, калі ўжо браўся за працу альбо пачынаў граць у музычным калектыве, то заўжды займаўся гэтым сур’ёзна і падыходзіў да справы адказна і самааддана, разам з тым ня зьвязваючы сябе абавязкамі і не будуючы амбіцыйных падрабязных планаў на будучыню. Максім пасьпеў пайграць з дзесяткамі гуртоў, музычных калектываў і выканаўцаў («Бездна», «Парабеллум», «Блины», «Green River», «Пляж», «Boogie Band», «Паранойя» і інш.), шмат выступаў у Беларусі і за мяжой. Што датычыцца асабістай творчасьці – ён прыхільнік стварэньня свайго, аўтарскага. У розныя часы Макс напісаў шэраг кампазіцый у розных жанрах і стылях: ад заводных рок-н-рольных мелодый да складаных класічных кампазіцый для цэлага аркестру.

Пэўны час Навасельскі жыў і працаваў у Менску, але ў адрозьненьні ад шматлікай металёвай моладзі, якую бы магнітам цягне ў “вялікі горад зь бязьмежнымі персьпектывамі”, сталіца яму не падабалася. Таму, вырашыўшы, што родны Слонім – гэта ўжо іншая крайнасьць, дзе занадта мала прасторы для амбіцыйных творчых планаў, Максім вярнуўся ў горад Горадню, да якога за час навучаньня пасьпеў прыкіпець сэрцам, дзе калісьці знайшоў шмат сяброў і круціўся ў цікавых музычных тусоўках.

Сёньня Максім жыве ў Горадне і працуе выкладчыкам у Гарадзенскай музычнай школе мастацтваў №2. Максім грае ў аркестры «Nota Band» і ўжо больш за год таксама – ў гурце “Социум”, з апошнім дарэчы запісвае новы альбом. А зусім нядаўна Навасельскі выдаў асабісты альбом пад назвай «На забытых антресолях», у які ўвайшлі песьні слонімскіх і гарадзенскіх гуртоў, у якіх ён граў. Па словах Максіма, гэта неафіцыйны некамерцыйны праект, мэта якога — проста ўзгадаць маладосьць і напомніць аб выдатных былых часах калегам-музыкам і старым сябрам.

Андрэй Бальчунас: «Цяжкую музыку я заўжды граў і граю зь менталітэтам вучняў малодшых класаў, для якіх істотны ня вынік, а сам працэс».

У свой час менавіта дзякуючы Максіму Навасельскаму я пазнаёмілася зь яшчэ адным звышталенавітым, неверагодным музыкам – зь яго колішнім настаўнікам і натхняльнікам Андрэем Францавічам Бальчунасам, сапраўдным віртуозам, самабытным гітарыстам з арсеналам велізарнай колькасьці самых розных прыёмаў і падыходаў, уладальнікам унікальнага індывідуальнага стылю граньня і характэрнага гучаньня. Насамрэч, я доўга думала, якім чынам распавядаць пра яго – у форме інтэрв’ю ці апісаньня. Але раптоўна нас зацягнула ў працяглую перапіску, па выніку якой атрымаўся выдатны аповед ад першай асобы. Таму гісторыю Андрэя Бальчунаса з асабістай ацэнкай і каментарамі ў нас ёсьць магчымасьць літаральна пачуць зь першых вуснаў ад самога музыкі.

“Я вырашыў прафесійна заняцца рок-гітарай у 1987 годзе. На фоне інфармацыі з курсу музычнай літаратуры пра майстроў-класікаў я заўважаў ня меншы ажыятаж вакол віртуозаў і асобаў з рок-дывізіёна. І сама па сабе рок-музыка па сур'ёзнасьці і глыбіні перажываньняў практычна не саступала класіцы. Таму яна мяне моцна зачапіла. Ды і практычна, у свае шаснаццаць мне ўжо позна было станавіцца на шлях класічнага скрыпача або піяніста, затое для станаўленьня асобы рок-гітарыста гэта быў лепшы ўзрост! У выніку я вырашыў зьвязаць свой лёс з музыкай і ў 1990 годзе скончыў эстраднае адзьдзяленьне Гродзенскага каледжу мастацтваў па класу гітары.

На мой погляд на музыку і далейшую творчасьць у свой час паўплывалі гурты Accept, AС/DC, Scorpions, Metallica. Вельмі цаню і паважаю некаторыя працы гуртоў “Ария” і “Чёрный Кофе”. У першай палове 90-х мяне не абыйшла бокам сур'ёзная зацікаўленасьць творчасьцю «патрыярхаў» року, прадстаўнікоў псіхадэлікі, а таксама стыляў джаз і ф’южн. Як для музыкі досьвед працы ў дадзеных стылях быў мне вельмі карысным, але з гадамі я ўпэўнена вярнуўся да сваіх першапачатковых густаў. Калі казаць аб цікавых мне асобах, то пры ўсёй павазе да многіх вялікіх майстроў, у выпадку адсутнасьці кожнага зь якіх рок-культура вельмі шмат бы страціла, я ўсё ж вылучу Гэры Мура. Ён рабіў тое, што знаходзіцца за мяжою фізічных і эмацыйных магчымасьцяў чалавека!

Лічыцца, што кожны гітарыст, які сябе паважае, павінен, у першую чаргу, адштурхоўвацца ад некранутай прыроды гуку акустычнай гітары і надаваць ёй адпаведную ўвагу. З гэтым правілам я не спрачаюся і яго прытрымліваюся. Прычым, бываюць канцэрты, арганізаваныя такім чынам, што мне на іх якраз такі пераважней адпрацаваць на «акустыцы». Але па духу мне ўсё ж бліжэй электрагітара. «Акустыка», як ня «рві» на ёй струны і як яе не вызвучвай разнастайным узмацненьнем, па характары застаецца інструментам больш камерным і "інтэлігентным". А электрагітара дазваляе дабіцца гуку, па сваёй напорыстасьці раўназначнаму грому, раўназначнаму трубнаму клічу, пераканаўчасьць якіх усьпяваецца нават у біблейскіх паданьнях. Гэта і неабходна для цяжкага року праведнага :)

У тыя часы, калі я толькі распачынаў свой творчы шлях, будучыня бачылася, вядома ж, у самым лепшым сьвеце. Я рэальна ўяўляў сябе гітарыстам крутой каманды. І з калегамі па маім самым першым гурце «Плаха» мы прадчувалі добры старт. У гэтым складзе мы да канца лета 1988 года запісалі на касету міні-альбом у стылі «трэш». У гэтым стылі мы нікога не капіявалі, стараліся ня проста грымець, а выбудоўваць музычны матэрыял вельмі ўдумліва. Тэксты былі «страшылкамі», але ні ў якім разе не праслаўлялі «сатанізм». І судзіць аб тым, наколькі «Плаха» апынулася «раньняй» або прыпазьнілася ў гэтым стылі, можна толькі тым, хто вельмі добра ведае дыскаграфію менавіта трэшавых гуртоў савецкага і постсавецкага перыяду і прасторы.

З тых гуртоў, у якіх я пасьпеў пайграць, назаву тыя, якія мне самому больш за ўсё запомніліся. Гэта «Плаха» (сумесь стыляў трэш і псіхадэліка, канец 80-х), «Второзаконие» (стыль хард-рок + ф’южн + «добрая псіхадэліка», пачатак 90-х) і «Accident» (стыль хард-энд-хэві, канец 90-х). Увесь астатні час я паводзіў сябе як музыка, гатовы «джэмаваць па запрашэньню». А гурты, дзе я граў, распадаліся па прычыне зьменлівасьці маіх калегаў альбо «бытавухі», якая іх перасільвала. Не хачу набіваць сабе цану, а толькі канстатуючы факт скажу, што ўсе гэтыя каманды я пакідаў самым апошнім, як той «капітан карабля» :)

Як маладому, амбіцыйнаму музыку мне хацелася зрабіць што-небудзь складанае. І, прызнаюся шчыра, спецыяльна прадумаць і скласьці такі матэрыял мне не ўдавалася. Затое спантанна, падчас імправізацыі ўдавалася выдаваць ідэі, за якія мне не было сорамна. Усё гэта нядрэнна атрымлівалася ў бытнасьць гурту «Второзаконие», калі са мной разам гралі класны бубнач і басіст. Яны былі ня толькі вельмі тэхнічнымі інструменталістамі, але яшчэ і выдатнымі імправізатарамі! Мы джэмавалі на рэпетыцыях, і ў працэсе гэтага ў нас атрымлівалася нешта адзінае. Мы ўсё гэта запісвалі на магнітафон, і праслухоўваючы, самі афігевалі ад таго, што ўдавалася зрабіць (шкада, гэтыя запісы не захаваліся!) Але вышэйапісаны досьвед стаў для мяне вельмі каштоўным. Калі я зараз пажадаю штосьці ўскладніць у сваіх ідэях, я папросту даверуся імправізацыйнай спантаннасьці.

Я вельмі трывала абгрунтаваўся ў Слоніме па прычыне жыцьцёвых абставінаў яшчэ з пачатку 90-х гадоў. Можа быць, таму я не атрымаў належнай раскруткі для таго, каб быць вельмі вядомым рок-музыкам. А можа быць чагосьці не хапала і не хапае ўва мне самім… і гурты, у якіх я граў, былі «шырока вядомымі ў вельмі вузкіх колах». Але мяне гэта асабліва не засмучвае! Для мяне ў жыцьці існуюць некаторыя рэчы, дзе вельмі істотны менавіта вынік, дамагацца якога я гатовы рацыянальна і прагматычна. Але вось цяжкую музыку я заўжды граў і граю зь менталітэтам вучняў малодшых класаў, для якіх істотны ня вынік, а сам працэс. Або зь менталітэтам Партоса, які казаў: «Я б’юся… таму, што я б'юся!”

Калі казаць аб далейшых планах, то на дадзены момант мне вельмі неабходны „творчы адпачынак“. Падчас яго я б хацеў навесьці парадак у сваіх настроях у рамках штодзённага жыцьця. Як толькі я гэта здолею зрабіць, спадзяюся, што з новымі сіламі змагу прапаноўваць нешта цікавае ўсеагульнай увазе. І на разьвітаньне хачу прывесьці адзін афарызм, які я нядаўна пачуў: „Калі хочаш граць песьні ля вогнішча — развучы тры акорды. А калі хочаш граць рок, то сатры свае пальцы ў кроў”. Гэта ўмова, якая датычыцца рок-музыкі, я ня раз выконваў і выконваю нават у перыяд “творчага адпачынку”. І дадзены працэс мне проста ў кайф!”

Што лепей – быць музычнай зоркай у маленькім горадзе альбо малавядомым музыкам у вялікім?

На маёй памяці Максім Навасельскі і Андрэй Бальчунас час ад часу гралі разам на разнастайных мерапрыемствах па ўсёй краіне: ад маштабных байкерскіх фестываляў да невялічкіх канцэртаў у слонімскім доме культуры. Іх выступы выклікалі значны ажыатаж; народ, мякка кажучы, проста ахрэневаў ад таго, што чуў і бачыў. Скажу шчыра: я да апошняга спадзявалася, што яны ў выніку натхняцца на сумесны праект, штосьці разам ды запішуць і вынясуць нарэшце сваю творчасьць у шырокія масы, прэзентуюць публіке ня толькі якасны, тэхнічны, высокі ўзровень валоданьня гітарай, але й аўтарскія кампазіцыі, што адлюстроўвалі б іх сьветапогляд і глыбокае ўспрыманьне музыкі як вышэйшай сілы, вартай таго, каб прысьвеціць служэньню ёй свае жыцьцё. Але такая ідэя апынулася б складанай па банальнай прычыне: Бальчунас і Навасельскі жывуць у розных гарадах, сустракаюцца даволі рэдка, і калі магчымасьць пайграць разам у іх яшчэ перыядычна зьяўляецца, то студыйны запіс, што патрабуе значных затрат часу і фінансавых сродкаў, падаецца ў дадзеных абставінах маларэалістычным.

Натуральна, пасьля прачытаньня майго аповеду ў лагічнай хадзе думак можа нарадзіцца недавірлівы дысананс: як так магло стацца, што настолькі віртуозныя з маіх словаў гітарысты не глядзяць на нас з афішаў, не гучаць у плэеры ці на радыё і не запальваюць сталічныя клубы, а абодва працуюць звычайнымі настаўнікамі ў музычных школах, даносячы прыгажосьць і веліч класічнай музыкі да летуценных юнацкіх галоваў, ну не павінна так быць! Ведаеце, мяне такія абставіны зьдзіўляюць ў аналагічнай ступені. Але, напэўна, у гэтым і заключаецца дылема, наконт якой людзі ніколі ня прыйдуць да адназначнага адказу: “Што лепей – быць музычнай зоркай у маленькім горадзе альбо малавядомым музыкам у вялікім?” У кожнага сваё шчасьце, свае жыцьцёвыя мэты, і толькі згодна з гэтым людзі абіраюць свой шлях і знаходзяць сваё месца і прызначэньне. Менавіта таму Андрэй Бальчунас – ганаровая музычная зорка, гітарыст ад бога, “Гэры Мур” правінцыйнага Слоніма, а Максім Навасельскі – гонар гарадзенскіх акадэмічных колаў і музычнай тусоўкі, кумір творчае моладзі, але кар’ера іх разьвіваецца ў асноўным у далечыні ад позіркаў шматлікай публікі.


З творчасьцю Максіма Навасельскага і Андрэя Бальчунаса можна пазнаёміцца тут
Max N. PROJECT / На забытых антресолях (2014)

Што да мяне — я даўно зьехала са Слоніму і сёньня жыву ў Менску, дзе мяне, вандроўніка і музычнага журналіста, відавочна, акружае значная колькасьць таленавітых высокакласных музыкаў. Але нязьменна са свайго боку мне застаецца толькі бясконца радавацца прынамсі таму нямногаму, што мне калісьці пашчасьціла пачуць у асобным і сумесным выкананьні Навасельскага і Бальчунаса. Я спадзяюся, што ў далейшым больш музыкаў падобнага ўзроўню будуць усё ж такі выходзіць на шырокую беларускую сцэну, каб вабіць, захапляць слухачоў, дарыць ім натхненьне, падштурхваць да няспыннага музычнага разьвіцьця і падаваць прыклад плённай працы над справай усяго жыцьця.

Насьця Quende