Рэаліі і перспектывы фолк-музыкі. Частка І
Апублікавана 22 верасьня 2014, 17:02 у Інтэрв'ю

У сучасным разнастайным мастацтве, як масавым, так і прафесійным, адным з найцікавейшых напрамкаў зьяўляецца фолк-музыка. Імкненьне да адраджэньня забытых нацыянальных традыцый прымушае кампазітараў і выканаўцаў зьвяртацца да сапраўдных, старажытных узораў народнай музыкі і перапрацоўваць іх у духу часу і ў адпаведнасьці са сваім густам. Уносячы ў народную музыку новыя прыёмы апрацоўкі ці ствараючы музыку ў фолк-стылі, у лепшых зь іх усё ж атрымліваецца захоўваць прыгажосьць і своеасаблівасьць розных этнічных традыцый.

Можна сказаць, што сёньня ў пэўных колах фолк-музыка становіцца нават папулярнай: таленавітыя, выбітныя гурты, як ні дзіўна, могуць нават зарабляць на жыцьцё такой музыкай, бо на яе ёсьць попыт. На канцэртах і фестывалях пастаянна праходзяць выступы гуртоў і выканаўцаў, якія граюць у розных кірунках з элементамі фолку – і слухачы цёпла сустракаюць іх, захапляючыся талентам і самаахвярнасьцю, якія дазволілі захаваць элементы народнай музыкі і ў нашыя прагрэсіўныя часы прадставіць іх на сцэне шырокай публіцы.

Pазам з тым, нельга не прызнаць відавочнага: фолк-музыка ў чыстым выглядзе – выключна з выкарыстаньнем аўтэнтычных народных інструментаў і прыёмаў — перажывае сёньня значныя трансфармацыі і ўжо амаль не сустракаецца ў чыстым выглядзе. Элементы традыцыйнага фолк-гучаньня цесна сплятаюцца з традыцыямі іншых стыляў, спараджаючы новыя, нечаканыя часам, напрамкі: фолк-метал, фолк-рок, электра-фолк, келцік-рок, мідівал-фолк-рок, неафолк, дарк-фолк і іншыя.

З аднаго боку, кожны з гэтых кірункаў знайшоў сваю аўдыторыю слухачоў і прыхільнікаў, і нельга недаацэньваць веліч гуртоў, якія, аб'яднаўшы ў сваёй музыцы традыцыі і сучаснасьць і з дапамогай звароту ў лірыцы да тэм паганства, прыроды, фэнтэзі, гісторыі, вылучэньня на першы план як звычайных, так і больш экзатычных інструментаў свайго этнічнага паходжаньня альбо краіны, здолелі ўскосным чынам уплываць на ўзрастаньне зацікаўленасьці прыхільнікаў гісторыяй, міфалогіяй, культурай роднага краю. Аднак, ёсьць і іншы бок медалю: падобныя зьмены і зьмешваньне стыляў могуць прывесьці да таго, што, у рэшце рэшт, зыходнае гучаньне аўтэнтычнай фолк-музыкі папросту забудзецца, і яна саступіць дарогу шматлікім, больш прагрэсіўным напрамкам.

Асабіста я пакуль не сфармавала адназначна сваё стаўленьне да трансфармацый, што адбываюцца з фолк-музычнай спадчынай і традыцыяй, і мне насамрэч цяжка меркаваць, да чаго могуць прывесьці падобныя масавыя міксаваньні фолку з іншымі стылямі. Нягледзячы на тое, што я вялікі прыхільнік такіх адносна нерадыкальных галін, як фолк-метал, фолк-рок, электра-фолк, натуральна, я таксама перакананая, што, насуперак меншай папулярнасьці і часам складанасьці ўспрыманьня, неабходна захоўваць таксама менавіта аўтэнтычнае гучаньне фолк-музыкі, бо фолк-адраджэньне і перадача з пакаленьня ў пакаленьне цікавасьці да народнай музыкі — гэта адзін з найважнейшых аспектаў, які дазваляе людзям не згубіць значную, выключную частку роднай культуры, спадчыны, пазьбегнуць канчатковай страты яе індывідуальнасьці і зьліцьця з іншымі кірункамі сучаснай музычнай індустрыі.

Датычна гэтага пытаньня я вырашыла спытаць меркаваньня разнастайных музыкаў, якія маюць непасрэднае дачыненьне да стварэньня праектаў, у якіх гучаць як традыцыйныя фолк-мелодыі, так і кампазіцыі, дзе народная музыка пасьпяхова інтэгруецца ў іншыя напрамкі і стылі.

Як Вы ставіцеся да ўзьнікненьня такіх музычных стыляў, як фолк-метал, дарк-фолк, электрык-фолк, фолк-панк, неафолк?.. Асабіста Вы распачыналі творчы шлях зь якіх-небудзь іншых стыляў, толькі потым дадаючы ў сваю музыку элементы фолку, ці, наадварот, пачаўшы з народнай музыкі, перайшлі на іншыя напрамкі? На Ваш погляд, якія зьмены будуць адбывацца з фолк-музыкай у далейшым? Ці ня зьнікне наогул у выніку аўтэнтычны фальклор у чыстым выглядзе?

Алесь Таболіч (лідар гурта Znich)

Насамрэч, да ўзьнікненьня такіх музычных стыляў я стаўлюся нармалёва, усе гэтыя напрамкі даволі прышпільныя. Абы толькі музыка выраблялася прафесійна, якасна і самабытна, а ня проста адны гурты бралі і капіявалі іншыя. Чым больш каляфолкавай музыкі, тым лепш, і, як па мне, сёньня годных гуртоў, што граюць у разнастайных накірунках, мноства. Прычым не істотна, электроншчына гэта ці метал – калі музычны прадукт зроблены якасна і заснаваны на глыбокай ідэі, ён у любой форме будзе чапляць слухачоў.
Калі асабіста Znich распачыналі, мы ў сваёй творчасьці рабілі значны ўхіл на такія гурты, як Amorphis, Samael, аддавалі перавагу думавым напрамкам. Пасьля так атрымалася, што мы эвалюцыянавалі, расьлі і, натуральна, гэты працэс суправаджаўся няспынным пошукам. Такім чынам, гурт Znich дайшоў да авангарду і стаў граць дзіўную сумесь фолку і металу. Тады гэта было чымсьці новым і надзвычай цікавым. А ўжо пазьней як грыбы пасьля дажджу пачалі зьяўляцца гурты, якія кіраваліся нейкай жыцьцёвай пазіцыяй і сваім аўтэнтычным напрамкам. Тое ж, напрыклад, можна было б сказаць пра Gods Tower, але на жаль, на маю думку, яны запозна асэнсавалі, што беларускамоўная лірыка – гэта адзін зь першых, асноўных момантаў, які можа надаваць творчасьці гурта нейкі пазітыў, адметнасьць, акрэсьліваць яго ідэйныя погляды. Але хлапцы, зрэшты, выйшлі ў лідары беларускай сцэны перш-найперш з-за якаснай, самабытнай музыкі.
Што да фолк-музыкі, то яна ўжо зьмяняецца, прычым вельмі актыўна. Раней альтэрнатыва была альтэрнатывай, чымсьці, што адрозьнівалася, выбівалася з шэрагу, і менавіта гэтым яна вабіла прыхільнікаў. Сёньня каб зрабіць нейкі творчы штуршок, які будзе людзям цікавы, трэба, як бы мовіць, спрасьціцца, “апапсець”. Таму, каб фолк-гурт вылез з андэграўнду, неабходна дадаць у аўтэнтычную музыку больш звыклыя, даступныя слухачу, “папсовыя” музычныя элементы.
Аўтэнтычны фальклор у чыстым выглядзе, мяркую, ня зьнікне. У тым і сэнс, што аўтэнтыка сама па сабе рухаецца ў сваім рэчышчы. На Беларусі хапае фанатыкаў сваёй справы, і ў гэтае асяродзьдзе пастаянна дадаюцца новыя людзі. Наогул, аўтэнтыка – вельмі вузкае кола і рамкі, ад якіх не адыходзяць. Таму людзям, якія займаюцца сапраўднай аўтэнтыкай, нават нецікава вылазіць на масавую аўдыторыю. Яны робяць гэта для сябе, граюць чысты фальклор, займаюцца абрадамі, ладзяць сьвяты, жывуць іншым, недасягальным для многіх жыцьцём і, мяркую, працягнуць гэта рабіць.
Стылізацыю аўтэнтыкі можна разглядаць як імкненьне да яе папулярызацыі. А урбанізаваная моладзь, у сваю чаргу, каб дайсьці да сьвятыні, аўтэнтыкі, павінна спачатку зразумець хаця б стылізаваныя, спрошчаныя яе варыянты.

Алесь Чумакоў (вакал і сярэднявечнае гучаньне «Старога Ольсы», заснавальнік і лідар гурта Ceilidh Ceol)

Музыка незалежна ад стылю бывае густоўная, а бывае пустая. Ва ўсіх пералічаных стылях з аднолькавым посьпехам знойдуцца і добрыя банды, і… так сабе. Я пачынаў з айрышу, кантры і класічнага року. Фольк дадаўся пры знаёмстве з народнымі інструментамі. Зараз мадэрновыя фольк-накірункі падыйшлі да нейкай вяршыні разьвіцьця. Амаль неверагодна прыдумаць нешта новае. Трэба браць якасьцю і «вяртаньнем да каранёў». З гэтай прычыны аўтэнтычны фальклор — цудоўная крыніца пошукаў свайго «я» для любога гурта. Чым глыбей атрымаецца забрацца ў аўтэнтыку, не згубіўшы густоўнасьць — тым бліжэй будзе сёньняшні фольк-гурт да посьпеху.

Аляксей Шкурапацкі (дудар гурта FRAM, сэсійны дудар гурта Cruachan)

Да ўзьнікненьня згаданых музычных стыляў стаўлюся вельмі станоўча. Фальклорная жылка музыкі — гэта душа, абалонка якой можа прымаць мудрагелістыя формы, якія паказваюць у нечаканым сьвятле тыя ці іншыя яе грані. Чым больш гэтых формаў, тым больш граняў народнага пачатку ў музыцы мы можам убачыць і ўсьвядоміць. Па-мойму, гэта выдатна. Акрамя таго, гэта ўзбуджае цікавасьць да народнай музыкі ў людзей, якія любяць напрамкі музыкі з пэўным тыпам аранжыроўкі. Таму вельмі важна — прыцягваць у гэтыя жанры добрых аранжыроўшчыкаў са сьвежым поглядам.
У школе я захапіўся рок-н-ролам, і чым больш я адкрываў для сябе рок-калектываў, якія спалучаюць гучаньне народных інструментаў з эстрадным рок-гуртом, тым больш мне хацелася граць менавіта такую музыку. Ключавую ролю, хутчэй за ўсё, адыграла кампазіцыя гурта Blind Guardian «Somewhere Far Beyond», дзе можна пачуць дуду, потым я адкрыў для сябе In Extremo і зразумеў, што менавіта дуда — гэта тое, што мне трэба. Што тычыцца «народнай» музыкі, то пад «народным» у музыцы маецца на ўвазе так шмат усяго, часта ўзаемавыключальнага, і часта прадстаўнікі розных «народных» жанраў вядуць бязьлітасную вайну за тое, каб лічыцца найбольш «народным». Так што, мы з калегамі аддаем перавагу вызначаць сябе як «Bagpipe-Rock» — «Рок з дудой» — «этна-рок» і «народнасьць» музыкі, якую мы граем, складаецца хутчэй у характары гучаньня, чым у прытрымліваньні нотнага матэрыялу, менавіта характар падачы для мяне заўсёды быў асноўным крытэрам «народнасьці». Натуральна, на гэтым шляху мы ў роўнай ступені сутыкаемся як з ухвалой, так і з крытыкай.
Я думаю, што пакуль у людзях будзе жыць своеасаблівы калектыўны творчы пачатак, фолк-музыка нікуды ня зьнікне. Цяпер цяжка казаць пра «народнасьць» музыкі ва ўмовах, калі кожная мелодыя мае аўтара, але мелодыі, якія нясуць у сябе сукупнасьць адначасова і індывідуальных, і абагульненых жанравых рысаў будуць складацца. Я думаю, што ў працэсе глабалізацыі гэта абагульненьне стане больш шырокім, аж да таго, што ў іншых зорных сістэмах будуць пісацца песьні, пра якія будуць казаць «гэтая песьня падобная на песьню зямлян» ці нешта накшталт таго. Пакуль мы зьяўляемся часткай чагосьці цэлага, то фолк-музыка будзе жыць.
Я думаю, з часам крытэры «чыстага віду» аўтэнтычнага фальклору будуць зьмяняцца. Быў час, калі простае шматгалосьсе лічылася выключна наватарскім і «чыстую» музыку ад яго бераглі. Цяпер мы захапляемся ім у выкананьні, якое лічыцца аўтэнтычным. А празь некаторы час і электрагітара будзе лічыцца старадаўнім інструментам, а сучасная зборка ударнай устаноўкі падасца нашым нашчадкам старамоднай, калі не сказаць архаічнай, нібы бубны вайны старажытных плямёнаў. Што тычыцца непасрэдна таго, што зараз можа лічыцца сельскай аўтэнтыкай, то ў адрозьненьні ад дасьледчыкаў пары папярэдніх дзесяцігодзьдзяў сучасныя фалькларысты маюць ідэальныя сродкі для дакументаваньня. Мы можам усё запісаць, засьняць зьнешні выгляд, занаціраваць і захаваць назаўжды. У гэтай працы важна адначасовае ўзаемадзеяньне спецыялістаў па гісторыі музыкі, літаратуры, матэрыяльнай культуры і мастацтва, каб нічога не было абмінута.

Алег Хаменка (лідар гурта “Палац”)

Да ўсіх згаданых музычных стыляў я стаўлюся з павагай. Сам я пачынаў калісьці з класічнай музыкі. Фолк-музыка, мяркую, будзе разьвівацца, як і ўсе іншыя напрамкі. А што наконт аўтэнтычнага фальклору – ён, на мой погляд, зьнік, яшчэ калі прыйшло радыё… Наогул, тэма такая, што падрабязна пра ўсё гэта разважаць даволі цяжка.

Антось Шніп (ударныя і бузукі ў Irdorath; бубнач гурта “Serdce”)

На пачатку творчага шляху я цікавіўся такімі гуртамі, як Pantera, Metallica, Black Sabbat і, суадносна, імкнуўся граць падобную музыку. Выпадкова, здаецца, у 2006 годзе мне прапанавалі пайграць на ўдарных у заслужаным народным калектыве Рэспублікі Беларусь «Гасьцiнец». Першапачаткова прапанова падалася мне дзіўнай. Але пасьля я пачуў кампазіцыі, якія яны гралі, песьні і неверагодны голас кіраўніцы Лізаветы Станіславаўны – і пагадзіўся без сумневаў. Я вельмі і вельмі прасякнуўся, натхніўся, можна сказаць, адкрыў для сябе новы сьвет. Аўтэнтычны фальклор ня зьнікне! Я ведаю маладых людзей, якія яшчэ 5 гадоў таму былі зусім дзецьмі, а сёньня яны граюць на дудах і іншых традыцыйных інструментах, сьпяваюць народныя песьні, ладзяць сьвяты. На мой погляд, гэта зьвязана з тым, што іх бацькі цікавіліся тэмай роднай культуры, займаліся музыкай, жылі гэтым – і, адпаведна, здолелі правільна падаць і прывіць дзецям любоў да фальклору і імкненьне захаваць памяць пра свае карані.