Рэаліі і перспектывы фолк-музыкі. Частка ІІІ

Апублікавана 7 кастрычніка 2014, 08:36 у Інтэрв'ю

Працягваем знаёмства з поглядамі беларускіх і замежных музыкаў на зьмены ў зыходным гучаньні аўтэнтычнай фолк-музыкі і адраджэньне забытых нацыянальных традыцый шляхам перапрацоўкі старажытных узораў народнай музыкі ў духе часу і ў адпаведнасьці з густам сучасных выканаўцаў.

Нагадваю, што ў рамках артыкулу (частку І шукай тут; частку ІІ шукай тут) разнастайным музыкам задаецца наступнае пытаньне:

Як Вы ставіцеся да ўзьнікненьня такіх музычных стыляў, як фолк-метал, дарк-фолк, электрык-фолк, фолк-панк, неафолк?.. Асабіста Вы распачыналі творчы шлях зь якіх-небудзь іншых стыляў, толькі потым дадаючы ў сваю музыку элементы фолку, ці, наадварот, пачаўшы з народнай музыкі, перайшлі на іншыя напрамкі? На Ваш погляд, якія зьмены будуць адбывацца з фолк-музыкай у далейшым? Ці ня зьнікне наогул у выніку аўтэнтычны фальклор у чыстым выглядзе?

Вячка Красулін (гурты “Кашлаты Вох”, “Ветах”, Testamentum Terrae і яшчэ бог ведае якія, але іх вельмі шмат)

Тое, што ўвогуле фолк пранік у шматлікія стылі, гэта цудоўна, таму што такім чынам, акрамя таго, што проста разьвіваецца музычная сцэна, захоўваецца этнічная культура. Якраз дзякуючы таму, што ў розных краінах ствараюцца рознастылевыя фолк-гурты, падтрымліваецца і распаўсюджваецца далека па-за межы краінаў іх нацыянальная культура. Ізноўку жа – калі б усе музыкі лабалі “па-амерыканску” і гучалі закошана пад адзін лэйбл, слухаць іх было б папросту нецікава. А фолк-элементы якраз надаюць нейкую адметную афарбоўку, каларыт, перадаюць характар самога народа. Але тут важна дадаць, што ў той жа час шматлікія гурты, якія называюць сябе фолк-гуртамі, насамрэч імі не зьяўляюцца, а проста выкарыстоўваюць фолк-інструменты ці косяць пад фолкавае клішэ. На мой погляд, гэта ня мае дачыненьня да фолку, а зьяўляецца ня больш чым маднявай стылізацыяй. Але ж яна вельмі падабаецца некаторым слухачам, і гэта вельмі добра.
Сам я пачынаў, калі казаць пра тое, што слухаў зь дзяцінства, – з фолку. Але граць у “Кашлатым Воху” я пачаў зусім у іншым стылі, тут больш паўплывала разнастайная музыка, якой я захапляўся ў юнацтве, ад Nirvana да Sepultura праз рускі рок. Аднак пазьней я ўсё ж прыйшоў да сапраўднага, якаснага і больш сур’ёзна захапіўся аўтэнтычным гучаньнем.
Што датычыцца аўтэнтычнага фальклору, то тут трэба спачатку вызначыцца з тэрміналогіяй: аўтэнтычны – гэта менавіта той, што ўпісаны ў кантэкст жыцьцядзейнасьці чалавека. Калі людзі, напрыклад, будуць сьпяваць пад гітару Цоя ці Вольскага – гэта таксама будзе лічыцца фолкам, бо, хоць песьні і аўтарскія, але яны моцна прыжыліся ў народзе. Калі так лічыць – то, відавочна, фальклор нікуды ня зьнікне, бо ён існуе пакуль існуе ўвогуле народ і ажыцьцяўляецца нейкая яго дзейнасьць. А вось традыцыйны аўтэнтычны фальклор, натуральна, зьнікне, таму што зьнікае вёска як соцыякультурная фармацыя. У ранейшай вёсцы ўсе людзі ведалі адно аднаго і жылі згодна з адзінымі культурнымі прынцыпамі. Зараз, “дзякуючы” імклівай глабалізацыі, вёскі ператвараюцца ў маленькія гарадкі, дзе суседзі жывуць побач і могуць нават ня быць знаёмымі, традыцыя ўжо аджыла сваё і фальклор у традыцыйным значэньні амаль цалкам зьнік альбо прыняў іншыя формы, што пастаянна няспынна трансфармуюцца.
Тым ня менш, людзі “ў тэме”, якія цікавяцца роднай культурай, займаюцца гэтым, разумеюць, што аўтэнтыка – гэта якасна, элітарна і гэта робіць нас адметнымі, непадобнымі да іншых народаў сьвету. Прычым, прыемна заўважаць, што з кожным годам усё больш людзей пачынае ўсьведамляць гэта для сябе. Але зараз, на мой погляд, усё рухаецца да таго, што нейкія грамадскія і моладзевыя аб’яднаньні можа й будуць займацца захаваньнем аўтэнтычнай фолк-музыкі, але гэта будзе па-большасьці для сябе і буйных формаў не дасягне. Мяркую, нам трэба больш падтрымкі ад дзяржавы, каб традыцыя захаваньня аўтэнтычнай культуры прыжылася і атрымала разьвіцьцё.

Зьміцер Чарэўка (лідар гурта Drolls)

З названымі музычнымі стылямі я знаёмы строга па чутках. Таму асабіста я аніяк ня стаўлюся. Калі гаворка пра гурты зь вялікімі і гучнымі дудамі — то хутчэй адмоўна, калі маюцца на ўвазе рок-гурты, якія выкарыстоўваюць у сваім гучаньні народныя інструменты — то хутчэй станоўча.
Свой творчы шлях я пачынаў у школьнай камандзе. Потым плыўна перайшоў у джаз-бэнд. Вывучыўся граць на флейце. Затым скончыў кансерваторыю. І толькі потым пачаў граць сярэднявечную музыку. Як ні дзіўна, але ўсе ўменьні, якія я назапасіў падчас працяглай музычнай адукацыі, мне спатрэбіліся менавіта ў гэтым кірунку.
Аўтэнтычны фальклор у чыстым выглядзе і так зьнік. Справа ў тым, што ён можа існаваць толькі ўнутры жыцьцёвага ўкладу. Без асяродзьдзя фальклор не жыве. Няма неабходнасьці хадзіць на пакос — адпалі жніўныя песьні, спынілі ганяць пастухі кароў — няма найгрышаў, танцпляцы выціснулі бясёды — не патрэбныя плясавыя. Фолк у чыстым выглядзе — гэта вотчына спецыялістаў, музейны экспанат. Яго, безумоўна, трэба захоўваць. Але для сучаснага слухача неабходная адаптацыя.
Зьмены ж даволі прадказальныя. Адзін час быў папулярны world music, мультыкультуралізм, зьмешваньне музыкі розных культур. Па меры таго, як грамадства расчаравалася ў ідэі мультыкультуралізму, паўстала цікавасьць уласна да нацыянальных культур. Ну а тут ужо — хто на што здольны. Ад танцавальнага біту да цяжкіх рыфаў. Музыка ж каранёвая. Таму ў будучыні фолку сумнявацца не прыходзіцца. У рэшце рэшт, празь некаторы час і музыка сёньняшняга дню стане гісторыяй.

Лявон Казакоў (басіст і аўтар тэкстаў гурта “РОКАШ”, вакаліст і аўтар тэкстаў гурта PODYCH NAVALNICY)

Да ўзьнікненьня разнастайных музычных стыляў, якія заснаваныя на спалучэньні фолка з сучаснымі актуальнымі музычнымі напрамкамі, я стаўлюся выключна станоўча. Ды і дзіўна было б чакаць іншага адказу, калі ўлічваць той факт, што ў падобным рэчышчы працуе і мой гурт – “Рокаш”. На жаль, пераважная большасьць падобнай музыкі ў нашай краіне зьяўляецца праявай андэграўнднай культуры, і вядомая людзям, якія “у тэме”, якія і без таго цікавяцца нацыянальнай культурай і гістарычнай спадчынай. У той жа час яна па праву заслугоўвае таго, каб стаць, у добрым сэнсе гэтага слова, мэйнстрымавай, як гэта і адбываецца ў іншых краінах. Варта ўзгадаць, хаця б той жа самы Led Zeppelin, які ўдала спалучыў зварот да фольку і рокавы саунд. Ці тыя ж самыя “Песьняры”. Адным словам, музыка, якая расьце на карэньні Традыцыі ня можа быць непапулярнай, бо мае ўласны твар, індывідуальнае гучаньне таго ці іншага народу і хаця б гэтым яна адрозьніваецца ад бязьлікай пластыкавай папсы.
Пачыналі мы зь сярэднявечнай беларускай музыкі, якую аднак адразу ж імкнуліся спалучаць з аўтарскімі тэкстамі. Аднойчы нам стала цікава спалучыць старадаўнія мелодыі з рокавым гучаньнем. Вынік нам спадабаўся, таму з таго часу мы і граем наш неафольк-рок. Зрэшты, азначэньне гэтае досыць умоўнае. З тым жа посьпехам яго можна ахарактарызаваць і фольк-рокам, і фэнтэзі-фолькам і шматлікімі іншымі імёнамі.
Фолк-музыка будзе існаваць ва ўсе часы, іншая справа — якія будуць яе формы. Яе можна параўнаць зь вялізным дрэвам, дзе з карэньняў, якімі зьяўляецца аўтэнтычная фолк-музыка, растуць парасткі новых музычных стыляў. Гэта сьведчыць пра тое, што яна не статычна, а ўвесь час разьвіваецца і пераўвасабляецца ў новых і новых накірунках. Так што, на маю думку, папса прыйдзе і адыйдзе, а фолк-музыка будзе існаваць заўжды.
Насуперак стагодзьдзям русіфікацыі наш народ здолеў захаваць сваю культуру, спадчыну, у тым ліку і музычную. Так што я сьхільны з аптымізмам глядзець у будучыню беларускага фальклору. Іншая справа, што, калі раней найбольш традыцыйнай часткай грамадства, якая захоўвала песенную спадчыну, было сялянства, то цяпер, на жаль, беларуская вёска перажывае ня лепшыя часы. Але прыемна назіраць, што сярод іншых частак грамадства, напрыклад, інтэлігенцыі пашыраецца цікавасьць да народнай культуры, у тым ліку і музычнай. Так што, спадзяюся, повязь пакаленьняў не перарвецца, і ў беларускай фолкавай музыкі будзе вялікая будучыня.

Уладзімір Бярбераў (заснавальнік і сэрца гурта “Ліцьвіны”)

Да ўсіх узгаданых накірункаў фольку абсалютна абыякавы, амаль ня слухаю, таму сваю думку пра іх скласьці не гатовы. Свой творчы шлях па-сапраўднаму пачаў адразу ў традыцыйным фольку, гэтага накірунку прытрымліваюся і сёньня, не без эксперыментаў, але ў пэўных межах. А штурхнула мяне да гэтага знаёмства ў 1985 годзе з аўтэнтыкай. Я адразу захапіўся прыгажосьцю ня толькі песень, але і стылем выкананьня, нязвыклай раскладкай на галасы. Далейшы шлях разьвіцьця жанру мне бачыцца ў далейшым набліжэньні да аўтэнтыкі, да большага пранікненьня ў сутнасьць гэтага мастацтва, бо фармалізацыя пакуль што "і ня думае паміраць". А ці памрэ сама аўтэнтыка? Думаю, так, на жаль. Яна ўжо вымірае, бо цесна зьвязаная з ладам жыцьця. Таму будучыня фольку мне бачыцца як адзін з жанраў гістарычнай музыкі.

Яўген Бейня (гурт Hardwood: дудэльзакі, вістлы, кантрабас)

Я выдатна стаўлюся да ўзьнікненьня любых напрамкаў, зьвязаных з фолкам. Калі хтосьці добра грае і людзям гэта патрэбна — гэта ж выдатна, і не істотна, якім стылем гэта назавуць. Іншая справа, што мяне напружвае, калі прыстаўку “фолк” падпісваюць да правальных праектаў, у якіх хлопчыкі валяць на электрухах і гарлапаняць пра Перуна, а дзяўчынкі з флейтай хапае для ўвасабленьня “фолк-элементу”.
Асабіста я пачынаў з традыцыйнай народнай і фолк-музыкі, а потым ужо перайшоў да іншага гучаньня. Мяркую, істотную ролю ў абраньні стылю для музыкаў адыгрываюць гледачы і іх пажаданьні. Зразумела, што ты можаш віртуёзна граць “Ойру” на скрыпцы – для 20 чалавек фанатаў, але калі гэта “Ойра” на электрухе пад ударку і дуду, ты можаш граць абы-як — але адразу для 200 фанатаў. Грубы прыклад, але факт застаецца фактам.
Шмат людзей займаецца аўтэнтычным фальклорам цалкам пасьпяхова, з чаго б гэтаму накірунку зьнікаць? Але, вядома, ён ня дужа папулярны і ня можа канкураваць зь іншымі стылямі. Было б вялікім шчасьцем, калі б які-небудзь таленавіты кампазітар-актывіст стварыў рок-оперу зь сімфанічным аркестрам паводле беларускіх аўтэнтычных песен, напрыклад — у такой абгортцы, я ўпэўнены, прадукт запроста на “ўра” ўспрыме шырокая публіка. Карацей, мне падаецца, у чыстым варыянце аўтэнтыка не праб'е планку, але й ня зьнікне, вядома.

Вячаслаў Калацэй (заснавальнік гурта “Ветах”; заснавальнік кафедры этналогіі і фальклору Белдзяржуніверсітэта культуры і мастацтваў)

Да ўсёй таленавіта зробленай музыкі стаўлюся па-меламанску (падзяляю толькі на «добрую» і «графаманскую» — гэта і ў акадэмічнай музыцы, і ў фальклоры, і ў рок- і поп-музыцы). Пачынаў у падлеткавым кавер-бэндзе, потым праз акадэмічную музыку і прафесійную музычную адукацыю «выруліў» на фальклор, чым задаволены (мая маці пракаментавала гэта: «Густ з часам дасканаліцца, сыне...»). Аўтэнтычны фальклор ня зьнікне, пакуль ня зьнікне вясковы лад жыцьця, жыцьця ў натуральным ландшафце; на наша жыцьцё — яго хопіць дакадна. Мяркую, у нейкіх «элітарна-ідэнтыфікацыйных» формах («каб ня зьліцца з урбанізаваным быдлам») будзе існаваць і ў мегаполісах будучыні. Існуе памылковая думка пра заходні фолк, напрыклад: «у Амерыцы фолку няма». Гэта — глупства. Увесь сучасны блюз і рок выйшлі з фолк- і блюз-клубаў 1960-х, а індустрыя кантры дагэтуль штогод «асвойвае» мільярды даляраў. Найбольш амбітныя і прэтэнцыёзныя рок-музыкі (Джэк Уайт, Black Keys), якія праграмуюць свой лёс як «стаць жывымі класікамі» сьвядома перацягваюцца ў Нэшвіл, а «непатопныя» поп-хамелеоны (Пітэр Гэбрыэл, Мадонна, Бэні Андэрсан, Фрэнк Фэрыян) перыядычна і ўдала заігрываюць з этна.

Уладзімір Альхавы (вакаліст гурта Forodwaith)

Да пералічаных стыляў стаўлюся выдатна. Бо менавіта на стыку стыляў зьяўляецца штосьці па-сапраўднаму новае і цікавае. Метал надакучыў. Фолк надакучыў. І тут раптам на сцэне зьяўляецца фолк-метал. Ён падабаецца прыхільнікам і першага, і другога. І калі гэта сапраўды якасны прадукт — усе сцуцца ў сподняе і пэцкаюць порткі :)
Ох, усе мы пачыналі з чагосьці жахлівага. У дзяцінстве я наогул падпяваў Багдану Цітаміру… Ну а калі сур'ёзна — першай песьняй, да якой я меў дачыненьне ў творчым плане, стаў кавер на “Ангельскую Пыль" Арии. Тады я яшчэ граў на гітарцы і быў сярэднестатыстычнай шкалатой. Але гэта быў нібыта нейкі сакрамент — ствараць музыку, няхай ты нават і перайграў штосьці чужое. Па меры таго, як я ў музычных густах пераключаўся на больш цяжкую музыку, хацелася таксама граць што-небудзь насамрэч цяжкае. Было некалькі гуртоў да Forodwaith, у якіх я сьпяваў, але ўсё гэта было зусім ня тое, чаго я шукаў і хацеў.
Фолк як стыль падабаўся мне заўсёды. Слухаючы гэтую музыку, ты сыходзіш да сваіх каранёў, да сваёй сутнасьці. У свой час я выпадкова дзесьці набыў кружэлку “Стары Ольса” – і гэта было чароўна, як першы сэкс, ніколі яго не забудзеш :) Кампазіцыя, што ўелася ў мой мозг, называлася “Гальярда-Балет-Гальярда”. Магчыма, калі б я тады пагрэбаваў магчымасьцю паслухаць “Старога Ольсу” — усё склалася б па-іншаму. А потым мяне запрасілі ў Forodwaith. І я зразумеў, што гэта тая самая музыка, якой я гатовы аддаць свой вольны час і наогул усяго сябе.
Наконт таго, што чакае фолк у далейшым, адкажу так — а хрэн яго ведае! Я спадзяюся, што ён нікуды ня дзенецца, і ў гэтым амаль на 100% упэўнены. Бо такая пякельна выдатная музыка ня можа проста так зьнікнуць. Гэта ж нашыя карані, а дрэвы без каранёў паміраюць. Так што пакуль жывы хаця б адзін прадстаўнік фолк-музычнай культуры — фолк таксама будзе жыць.

Насьця Quende